Запозичення в польській релігійній лексиц

3.1.1 Запозичення серед назв осіб

Найбільшу групу слів серед запозичень з класичних мов (латинської та грецької) становлять назви осіб - членів орденів, слyжителів Церкви та людей наближених до неї тощо. Серед цих запозичень можна виділити наступні підгрупи:

Ієрархія християнської Церкви:

adwentysci (lac. adventus - przyjscie) wyznanie chrzescijanskie powstale w r. 1844 (lub 1831) w USA, uznajace rychle powtorne przyjscie Chrystusa; w l.p. - osoba tego wyznania[34,5];

akolita (gr. akolouthos - osoba towarzyszaca) osoba duchowna w Kosciele katolickim majaca ostatnie z czterech nizszych swiecen [34,15];

antypapiez (anty - lac. antae + papiez) papiez wybrany przez opozycje mimo dokonanego juz wyboru innego papieza, nie uznany za prawowitego[34,40];

biskup (gr. epЯskopos - nadzorca) duchowny w kosciolach chrzescianskich, majacy najwyzszy stopien swiecen, sprawujacy zwykle najwyzsza wladze w decezji oraz majacy wylaczne prawo udzielania niektorych swiecen kaplanskich[34,84];

diakon (gr. diakonos) a) we wczesnym chrzescijanstwie - pomocnik biskupa, opiekun ubogich i chorych; b) w Kosciele katolickim i prawoslawnym - duchowny majacy swiecenia uprawniajace do udzielania chrztu i komunii, wyglaszania kazan itp.; c) w Kosciele protestanckim - pastor zajmujacy sie akcja charytatywna[34,150];

general (lac. generalis - ogolny, powszechny) glowny przelozony zakonu wybierany przez kapitule zakonna na kilka lat[34,246];

igumen (gr. hзgoumenos - prowadzacy) przelozony klasztoru w Kosciele wschodnim[34,297];

kapucyn (srdw.-lac. capuccinus) katolicki zakon, zalozony w 1528 r. Jako odlam franciszkanow - obserwantow, zajmujacy sie gl. misjami i akcjami charytatywnymi; w l.p - czlonek tego zakonu [34,339-340];

prefekt (lac. praefectus - zwierzchnik) a) duchowny uczacy religii, katecheta; b) kardynal stojacy na czele jednej z kongregacji rzymskich; c) zwierzchnik koscielny niektorych obszarow misyjnych; d) pomocnik kierownika seminarium duchownego[34,597];

przeor (lac. prior - pierwszy, moze przez czes.) zastepca opata; w niektorych zakonach - przelozony klasztoru[34,612];

prezbiter (gr. presbyteros - starszy) a) duchowny majacy prawo odprawiania mszy; kaplan; b) starszy w gminie wyznaniowej w pierwotnym chrzescijanstwie[34,600];

protojerej (gr. prфtos - pierwszy+hiereus -kaplan skladajacy ofiary) w Kosciele prawoslawnym: przelozony kleru katedralnego lub proboszcz wiekszej parafii; takze tytul honorowy[34,608];

reformaci (lac. reformatus - przeksztalcony) odlam zakonu franciszkanskiego istniejacy w okresie od XVI do XIX w.,(pozniej polaczony z bernardynami); w l.p.- czlonek tego zakonu[34,632];

rektor (lac. rector - kierownik) a) ksiadz rezydujacy przy kosciele nieparafialnym; b) przelozony seminarium duchownego, a takze niektorych domow zakonnych[34,637];

sufragan (srdw.-lac. suffraganeus) biskup podlegajacy wyzszemu biskupowi, np. ordynariusz metropolicie; biskup tytularny, pomocnik ordynariusza decezji[34,711];

superintendent (lac. superintendens - zwierzchni nadzorca) duchowny protestancki bedacy zwierzchnikiem duchowiezstwa okreslonego terytorium[34,713];

wikariusz (lac. vicarius) w Kosciele katilickim: ksiadz pomocnik proboszcza[34,805].

Запозичення серед назв осіб, пов`язаних з діяльністю Церкви:

apostol (gr. apostolos - wyslaniec) jeden z dwunastu wybranych uczniow Chrystusa; takze propagator chrzescijanstwa [34,43];

ateista (a+gr. theos - bog) ten, kto odrzuca istnienie Boga, zwolennik ateizmu [34,55];

ewangelik (lac. evangelicus - zwiazany z Ewangelia, z gr. euangelikos) wyznawca nauki Lutra lub Kalwina; protestant [34,205];

ewangelista (p.-щac. euangelista, z gr. euangelistзs) autor jednej z czterech Ewangeli kanonicznych[34,206];

ikonodul (ikono - gr. eikфn + gr. doulos - niewolnik) czщowiek oddajаcy czesc ikonom, zwolennik czci swietych obrazow ; obrazochwalca [34,297];

kantor (lac. cantor - spiewak) a) w kosciele protestanckim - spiewak w gminie religijnej; kapelmistrz i organista przygotowujacy chlopcow do spiewu w chorze; b) w synagodze zydowskiej - spiewak solista prowadzacy zbiorowe modly; c) dawniej w kosciele katolickim - prowadzacy chor, przodownik choru [34,337];

konfirmant (lac. confirmans - umacniajacy) ten, kto przystepuje do konfirmacji[34,378];

konformista (lac. coformis - podobny) wyznawca Kosciola anglikanskiego, ktory w 1662 r. zadeklarowal lojalnosc wobec ustroju episkopalnego tego Kosciola [34,378];

katechumen (gr. katзchoumenos - nauczany) czlowiek dorosly przygotowujacy sie do przyjecia chrztu[34,348];

mag (lac. magus, z gr. magos, za staro-pers. magusz) a) kaplan w starozytnej Persji, zwl. babilonski i chaldejski zajmujacy sie magia i astrologia; b) w Biblii - medrzec ze Wschodu; w tradycji apokryficznej: jeden z Trzech Kroli[34,442];

misjonarz (srdw.-lac. missionarius, z lac. missio - wyslanie) a) duchowny prowadzacy dzialalnosc misyjna [34,482];

penitent (lac. poenitens - zalujacy) w Kosciele katolickim: osoba przystepujaca do spowiedzi[34,562];

synoptyk (gr. synoptikos - obejmujacy okiem) synoptycy (lm), trzej ewangelisci: Mateusz, Marek, Lukasz, opisujacy mniej wiecej te same fakty i wypowiedzi z zycia Jezusa[34,722];

3. Запозичення серед назв абстрактних осіб:

aniol (gr. angelos - poslaniec) wedlug wierzen religijnych - istota niematerialna posriedniczaca miedzy Bogiem a ludzmi, zwykle uosobiajaca doskonalosc i dobroc[34,35];

antychryst (lac. Antichristus, z gr. Antichristos) wedlug wiekszosci wierzen chrzescijanskich - przeciwnik Chrystusa, ktory ma wystapic przy koncu swiata przeciw chrzescijanstwu i zostanie przez Chrystusa pokonany [34,37];

archaniol (gr. archangelos) aniol wyzszego stopnia w hierarchii aniolow wedlug wierzen religijnych, wierzen chrzescijanskich i zydowskich [34,45];

demon (gr. daimon ) duch, zwlaszcza nieprzyjazny czlowiekowi; w religii katolickiej - diabel, szatan[34,143];

logos (gr. logos - slowo, pojecie, nauka) w teologii chrzescijanskiej - druga osoba boska, syn bozy[34,435];

patron (lac. patronus - obronca, opiekun) swiety w religii katolickiej, bostwo w religiach niechrzescijanskich, ktorych sie obrano za opiekunow osob, obiektow zawodow itp. [34,558].

3.1.2 Запозичення серед назв, пов`язаних з проведенням богослужінь та літургії

Другу за величиною групу слів становлять запозичення, пов`язані з проведенням богослужінь та літургіі - обряди, меси, читання молитов тощо. До цієї групи належать також слова, що вживаються на позначення різних дій і процесів, наприклад:

ablucja (p.-lac. ablutio - obmucie) rzeczywiste lub symboliczne obrzedowe obmycie ciala, czesci ciala a przedmiotow kultu[34, 2];

adwent (lac. adventus - przyjscie) w liturgii rzymskokatolickiej: okres czterech tygodni poprzedzajacych swieto Bozego Narodzenia[34,7];

depozycja (lac. depositio) kara koscielna pozbawiajaca duchownego jego urzedu i prawa wykonywania czynnosci kaplanskich[34,145];

egzekwie (lac. exsequiae - pogrzeb) zalobne nieszpory i jutrznia[34,174];

epistola (gr. epistolз - list) w liturgii rzymskiej - czжъг mszy obejmujаca gщуwnie czytanie listуw apostolskich[34,196-167];

ikonolatria (n..-gr. eikonolatreia) odddawanie czci obrazom i figurom religijnym[34,297];

introit (lac. introitus - wejscie) w liturgii rzymskokatolickiej: antyfona czytana lub spiewana na poczatku mszy[34,313];

komunia (lac. communio - uczestnictwo, wspolnosc) a) w chrzescijanstwie: akt przyjmowania i spozycia hostii; rzadziej - sama hostia; b) w Kosciele katolickim: czesc mszy, w czasie ktorej celebrans i wierni spozywaja hostie konsekrowana [34,374];

latria (gr. latreia) oddawanie czci boskiej komus lub czemus; w teologii katolickiej: czesc oddawana Bogu[34,421];

lekcja (lac.- lectio - czytanie) fragment Biblii lub pism ojcow Kosciola czytany lub spiewany podczas mszy przed ewangelia lub podczas innych nabozenstw[34,424];

msza (srdw.-lac. missia) w Kosciele katolickim: glowne nabozenstwo, w ktorym, wedlug dogmatyki katolickiej, nastepuje powtorzenie krzyzowej ofiary Chrystusa[34,494];

nona (lac. dosl. dziewiata) czesc oficium koscielnego, odprawiana dawniej o godzinie dziewiatej wg. rachuby rzymskiej[34,514];

oracja (lac. oratio) w liturgii rzymskiej - uroczysta modlitwa[34,531];

procesja (lac. processio - wyruszenie) uroczysty pochod ze spiewami oraz noszeniem sakralnych przedmiotow bedacy forma kultu religijnego[34,601];

prymicja (lac. primitiae - zapoczatkowanie) pierwsza msza odprawiana przez nowo wyswieconego ksiedza[34,611];

rekwiem (lac. requiem, od requies - odpoczynek) w Kosciele katolickim: spiew i muzyka do mszy za zmarlych lub zespol specjalnych modlitw; rzadziej - msza za zmarlych[34,638];

suplikacje (lac. supplicatio - publiczne modly) w Kosciele katolickim: religijne pesni o charakterze blagalnym[34,713];

synopsis (gr. synopsis - przeglad) zestawienie ewangelii (Mateusza, Marka, Lukasza) w celu ich porownania[34,722];

tercja (lac. tertia - trzecia) w liturgii rzymskiej: czesc oficjum, odpowiadajaca trzeciej godzinie dnia[34,754];

wotywa (lac. votiva - slubowanie) w Kosciele katolickim: msza odprawiana na specjalna intencje niezaleznie od oficjalnego kalendarza[34,811].

3.1.3. Запозичення серед назв релігійних течій, вірувань

В польській релігійній мові ми досить часто зустрічаємо назви релігійних течій, вірувань, поглядів, доктрин, наукових теорій тощо. Усі ці слова потрапили в мову, як результат довгого шляху людства до монотеїзму. До цієї групи відносимо наступні слова:

animizm (lac. anima - dusza) poglad, wedlug ktorego zwierzeta, rzeczy lub zjawiska przyrody posidaja dusze; wlasciwy pierwotnym wierzeniom religijnym [34,35];

Chrystianizm (p.-lac. christianismus) religia wyznana przez chrzescijan; chrzescijanstwo[34,117];

episkopalizm (lac. episcopus - biskup, z gr. episkopos) poglad, wedlug ktorego najwyzsza wladza w kosciele nalezy do ogolu biskupow; forma organizacji religijnej opartej na biskupach [34,196];

fideizm (lac. fides - wiara) doktryna negujaca mozliwosc rozumowego poznania prawd wiary; potepiona przez Kosciol[34,216];

homiletyka (gr. homilзtikуs - dotyczаcy kazaс) nauka o ukщadaniu i wygщaszaniu kazaс[34,258];

integryzm (lac.) w Kosciele katolickim - teza gloszaca nadrzednosc Kosciola w stosunku do instytucji swieckich[34,310];

katechetyka (gr. katзchзtikз - sztuka nauczania) czжъг teologii zajmujаca siж metodykа nauczania zasad wiary[34,348];

manizm (lac. manus - duchy przodkow) wierzenia i praktyki dawnych ludow, zwl. prymitywnych zwiazane z kultem przodkow danego szczepu, rodu lub plemienia[34,451];

preegzystencja (srdw.-lac- praexistentia - uprzedni byt) wiara w uprzednie istnienie kogos lub czegos przed obecnym istnieniem[34,597];